Dyrektoriat jest najkrótszym okresem przejściowym, którego meble wykazują ciekawe połączenie występujących równocześnie pokrewnych lub przeciwstawnych form stylowych. Okres dyrektoriatu był zapowiedzią nadchodzącego okresu Empire. Surowy rzymski charakter połączony z egipskimi dekoracjami: sfinksy, lwie łapy i głowy. W przypadku mebli do siedzenia mocno inspirowano się formą klismos zaczerpniętą ze starożytnej Grecji. W okresie dyrektoriatu głównie wykorzystywane było drewno mahoniowe, ale zdarzało się, że wykonywano również meble z kutego żelaza i brązu. W rozkwicie tego stylu nogi krzeseł były natomiast gładkie, a górna ich część była kostką z motywem diamentowym [Smardzewski 2008]. Przeważnie obicie było gładkie lub z pasiastych płócien lnianych, zdarzały się też z jedwabiu lub skóry naturalnej. Klasycyzm monumentalny, inaczej Empire, to przede wszystkim poprawność formy, utrzymana symetria, kompozycja grecko-rzymska. Zapewnienie komfortu użytkowników i nie pełni tutaj znaczącej roli (meble z tego okresu są ciężkie i masywne). Pojawiły się nowe rodzaje zdobień, podpory w kształcie sylwetki ludzkiej, zwierzęcej lub kombinowanej (np. postać kobiety wyłaniająca się z nogi lwa). W reprezentacyjnych fotelach klasycyzmu monumentalnego poręcze najczęściej były rzeźbami chimer ze skrzydłami, łabędzi lub słupkami z głową sfinksa. Forma krzesła klismos nadal nie została zmieniona. Meble skrzyniowe w tej epoce ustawiane były na krótkich nogach lub na masywnym cokole. Zdobieniami mebli była ornamentyka okuciowa z mosiądzu. Drewnem, z jakiego wytwarzano meble Empire, był mahoń lub drewno iglaste okleinowane mahoniem, wiązem, cisem czy klonem. Krawędzie boczne wykańczano zaś pilastrami. Natomiast zabieg ścięcia ostrych narożników, pozwalał na optyczne zmniejszenie mebla. Pojawiły się tkaniny imitujące motywy czerwono-czarnych waz etruskich. Warto wspomnieć także o reprezentacyjnych sofach tego okresu: rozpięte skrzydła łabędzi, siedziska pokryte jedwabiem czy haftowanymi gobelinami ze złotą lamówką podkreślały bogactwo i monumentalność. Łoża natomiast budowane były na podium, z okazałymi baldachimami.

Kolejnym stylem był Biedermeier odznaczający się dobrą jakością wykonania oraz formą spełniającą oczekiwania potencjalnego użytkownika. Widzimy na jego przykładzie, jak przy użyciu niewielkich środków umiano wyrazić poprzez dekorację wnętrza swój styl życia. Biedermeier wzorował się na modzie panującej w Anglii ze względu na jej funkcjonalność oraz taniość. Był to pierwszy styl od stuleci przeznaczony dla mieszczan. W tym okresie formy konstrukcyjne mebli przypominały już te, które używamy do teraz. Materiałem, z którego najczęściej wykonywano meble w tej epoce, było drewno orzecha, mahoniu, czereśni, wiązu, topoli oraz dębu. Największe zmiany natomiast zaszły w konstrukcji szkieletowej -pojawił się nowy typ konstrukcji zwany stojakowym. Zaczęto stosować złącza dwuczopowe i czopowe z odsadzeniem, zwiększającą powierzchnię styku łączonych elementów, co dało lepszą wytrzymałość całej konstrukcji mebli szkieletowych. Stosowano wówczas drewno sosny, a następnie ją okleinowano. Stosowane tkaniny były głównie kwieciste, wzorzysty katun lub pasiasty ryps.sporadycznie obijano również tkaninami gładkimi. Tapicerkę wykańczano ozdobnymi gwózdkami o porcelanowych łebkach. Czasami również siedzenia pokrywano plecionką wiklinową. Zaczęto zwracać uwagę na to, by meble do siedzenia odpowiadały kształtom ciała, co miało dawać wygodę siedzenia. Starano się również, by tapicerka była miększa niż dotychczas. Krzesła miały lekką konstrukcję, nogi oraz poręcze były lekko wygięte. 

Dany artykuł został napisany na podstawie literatury naukowej:

Dzięgielewski S. 1997; Meble tapicerowane, Produkcja rzemieślnicza i naprawy, Państwowe Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, Dzięgielewski S., Smardzewski J. 1995; Meblarstwo: projekt i konstrukcja, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, Grzeluk I. 2000; Słownik terminologiczny mebli, Wydawnictwo PWN, Warszawa, Huntley M. 2013: Historia Mebli od starożytności do XIX wieku, Wydawnictwo Arkady Warszawa, Jabłoński M. Ruzińska E. Świetliczny M. 2009: Polimery Syntetyczne i materiały malarsko- lakiernicze w przemyśle drzewnym, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Kaesz G. 1990; Meble stylowe, Wydawnictwo Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wrocław, Krawczyk J. 2006; Meble jako przedmioty użytkowe i zabytki, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, Montenegro R. 1990; Meble, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, Prządka W. 1982; Technologia Meblarstwa Cz. 2, Wydawnictwo WSiP, Warszawa, Rettelbusch E.; Podręcznik stylów, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, Setkowicz J. 1969; Zarys historii mebla: od czasów starożytnych do końca XIX wieku, Wydawnictwo PWN, Warszawa Smardzewski J. 2008; Projektowanie Mebli, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, Spencer-Churchill H. 1998; Tkaniny w stylowych wnętrzach, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, Swaczyna I. 1992; Wybrane cechy konstrukcji jako kryterium identyfikacji mebli zabytkowych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, Swaczyna I. 1995; Meble: naprawa i odnawianie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

Po 1920 roku pojawił się nowy nurt Art Deco i przetrwał do połowy lat trzydziestych. Meble nabrały form geometrycznych a z czasem rozwoju nurtu bardziej monumentalnych kształtów. Ponownie zaczęto stosować lakopodobne powłoki lakierowane, ale bez orientalnych motywów. Barwiono oraz wytłaczano skórę naturalną. Nowością była szagryna, czyli groszkowana skóra. Czołowy przedstawiciel tego nurtu Ruhlmann pokrywał meble tapicerowane aksamitem lub brokatem. Najczęściej używanymi gatunkami drewna były heban i orzech kaukaski. Wiek XX przyniósł definitywny przełom w meblarstwie wraz z materiałami i formą dostosowana do przemysłowego sposobu produkcji. Pojawiły się tendencje awangardowe, uzależniające formę mebla wyłącznie od spełnianej przez niego funkcji użytkowej i rezygnujące z dekoracji. W tym okresie nastąpiła rewolucja przemysłowa i zaczęto wykorzystywać metal do produkcji mebli, który spełniał wszystkie kryteria nowoczesności — szybka produkcja, brak ornamentyki, prostota, jednolity wygląd oraz struktura. To spojrzenie oddaje cytat: „Współczesne wnętrze nie powinno być autoportretem architekta, który je zaprojektował, ani nosić cech mieszkańców. Mebel ma przepuszczać powietrze, nie może utrudniać ruchów ani zasłaniać widoków pokoju[…]; lekka struktura zwiększa elastyczność mebla”. [Marcel Breuer profesor Bauhausu w Dessau]. Tapicerka w tym okresie również nabrała bardzo prostych form. Także forma stelaża stała się prostsza, a obita została tkaniną bez struktury i wzorów lub skórą naturalną. Marcel Breuer jest autorem pierwszego krzesła sprężynującego wykonanego z rurek stalowych i tapicerowanego. Przykładem podobnego mebla jest fotel z kompletu „Barcelona” (projekt z 1929 roku) zaprojektowany przez Van der Rohe. Meble te były przykładem skromności połączonej z luksusem. Składały się z chromowanego czworokątnego szkieletu w formie X oraz białej poduszki siedziskowej. W latach 20. XX wieku w rzemieślnictwie zaczęto kierować się względami społecznymi. Nastąpiło indywidualne kształtowanie się formy. Mies van den Rohe stwierdził, że „forma jako cel sama w sobie nie istnieje; forma nie jest celem pracy, lecz jedynie jej rezultatem”. Do wyściełania nowoczesnych mebli tapicerowanych używano materiałów, które miały zastąpić skomplikowane do przymocowania sprężyny oraz mało trwałą wyściółkę naturalną – trawa morska oraz włosie końskie stają się już zbędne. Zaczęto używać tworzyw sztucznych, np. tzw. gumy piankowej nazywanej inaczej hairlock. Oprócz gumy piankowej stosowano też inne materiały sztuczne, które pozwalały na wykonanie odlewu w dowolny sposób, co przyczyniło się do powstania nowych projektów mebli na skalę produkcji seryjnej. Po wojnie w krajach socjalistycznych ustalono kierunek rozwoju mebli produkowanych na szeroką skalę. Ludzie w tej epoce szukali wygodnego mebla dobrej jakości, wpasowanego we wnętrze mieszkalne. Powinien to być mebel praktyczny, posiadać prawidłowe proporcje oraz prostą formę nieodbiegającą od wystroju mieszkania. 

W stylistyce wnętrz coraz częściej było widać wkradającą się orientalność, zapoczątkowaną przez Królową Wiktorię. Tkaniny na meble tapicerowane coraz częściej miały orientalne wzory, do tego dochodziły ozdobne poduszki, indyjskie kanapy oraz dywany. Wykorzystywanymi często gatunkami drewna były: orzech, palisander, mahoń oraz drewno różane. Meble do siedzenia były cięższe od tych w stylu rokoko. Siedzenia były usytuowane niżej natomiast oparcie na wysokości głowy. Często wybierano tkaniny o naturalistycznych wzorach, bawełniane rypsy, jednokolorowe aksamity  o kolorach; ciemnej kawy, burgundu, niebieskiego oraz ciemnej zieleni. W okresie eklektyzmu nastąpił upadek sztuki meblarskiej wypracowanej przez rzemieślników. Rozwój przemysłu przyczynił się do zamknięcia wielu zakładów  rzemieślniczych, a powstania nowej gałęzi, mebli wytwarzanych seryjnie. Nieśmiało pojawiały się także projekty mebli dostosowanych do masowego sposobu wytwarzania. Przyczynił się do tego Michael Thonet, który zaczął eksperymentować z technikami gięcia drewna. Do produkcji takich mebli wykorzystywano drewno bukowe, które ze względu na swoje właściwości, łatwo poddawało się tej technologii w warunkach przemysłowych. Thonet wyprzedził swoją epokę i odkrył nowy rynek niedrogich mebli, które były przeznaczone dla mieszczan, urzędów oraz restauracji. Elementy tapicerki zostały znacząco ograniczone do rattanu, skóry naturalnej oraz prostych tkanin. Tapicerka, jako charakterystyczny element luksusowych mebli rzemieślniczych, szczególne miejsce znalazła w okresie secesji i stylu Art Deco. Secesja była kolejną epoką, która wprowadziła sporo zmian na rynku europejskim. Nowy system gospodarczy postawił artystom wysoko poprzeczkę. Głównym celem była wygoda i mobilność. Mieszkania w blokach zaczęły wymagać mebli, które można łatwo przenosić i ustawiać. Aby stworzyć nowy styl, należało zerwać ze starymi formami i stworzyć nowe. Producenci postanowili wykorzystać nowe techniki, maszyny oraz materiały, takie jak żelbeton, żelazo oraz szkło. Pierwsze kroki na tym gruncie postawili wiedeńscy oraz monachijscy malarze. Wyodrębniła się grupa artystów, którzy dążyli do zerwania z tradycyjnymi formami. Architektura wnętrz tego stylu zerwała z wcześniejszym kształtowaniem przestrzeni. Przyniosło to asymetryczne formy, barwniejsze ściany, a zasłony jaśniejsze. Uległy zmianie także trendy w dekorowaniu wnętrz – pojawiać się zaczęły stoły słupkowe zdobione kolorowymi szybkami, abażury nabrały kształtu kielichów kwiatowych. Meble zostały podzielone przez dwa przeciwstawne sposoby kształtowania. Pierwszy styl jest konstruktywny, ma linię prostą i czystą konstrukcję, natomiast drugi ma asymetryczną formę i jest dekoracyjny.

Po 1830 roku ponownie zaczęto wzbogacać zdobienia mebli. Pojawiały się rokokowe ozdoby, formy mebli zostały pozbawione prostych form. Ponownie zaczęto wyginać elementy. Neorokoko przyniosło nową modę, która wyróżniała się przytulnością wnętrz, jak w Biedermeier, ale z dużo większą ilością detali, ozdób oraz jeszcze większą wygodą użytkowania. Neorokoko rozkwitło jako późny styl królewski. Styl ten pojawiał się nie tylko w pałacach, ale również w domach mieszczańskich. Po 1840 roku neorokoko wyparło już klasycystyczne formy. Moda ta nie była już przeznaczona dla bogatych mieszczan. Zaczęto stosować produkcję masową. Elementy stylu rokoko były odwzorowywane tak często i wiernie, że trudno było rozpoznać, czy mebel ten został wykonany w epoce Ludwika XV, czy 100 lat później w Wiedniu. Meble z tych dwóch epok różniły się ogólnym wyrazem, detalami oraz elementami dekoracyjnymi. Pojawiła się moda na jedwabne tapety i kotary. Okna oraz drzwi ozdabiano ciemnymi draperiami, co dawało półmrok w mieszkaniach. Na ścianach pojawiały się kolorowe wzorzyste tapety.

Sheraton był kolejnym wybitnym meblarzem ten epoki. Jego zasługą jest stworzenie szeregu praktycznych typów mebli, które odpowiadały wymaganiom klientów. Meble te charakteryzowały się tym, że szokowały swoją prostotą (Rys 15). Robiły wrażenie nowoczesnych. Likwidowały linie krzywe, podkreślały czystą formę konstrukcyjną oraz budowę. Meble Sheraton były udoskonaleniem form jego poprzedników. Meble tapicerowane takie jak sofy były całe wyściełane, oparcia leżanek przypominały fotele. Łoża dalej są zabudowane na kształt baldachimu. Stosowany drewnem był mahoń często ze skromną jasną intarsją lub jasne drewno.

Po okresie Adama przyszedł Hepplewhite. Był on uznawany za równie dobrego artystę swojej epoki. Meble te były traktowane za eleganckie oraz pełne wdzięku. Poszczególne formy były delikatniejsze i bardziej wygięte niż u Adama. Meble do siedzenia miały delikatnie wygięte nogi, okrągłe lub czworokątne, zwężające się ku dołowi. Oparcia były wykonane z wygiętej kratownicy w formie owalnej tarczy lub serca, rzadko tapicerowane. Często spotykanym wzorem są przenikające się wzajemnie ostre owale, element środkowy w kształcie pióropusza lub trzy liście palmowe w owalnej ramie. Powstają nowe formy foteli typu berżera, sofy przypominają ławy zestawione z paru krzeseł. Dominowały tkaniny proste lub w pasy. Meble były wykonywane z mahoniu lub innego jasnego gatunku drewna. Często politurowane.

Na rozwój wzornictwa meblowego w tej epoce mieli znaczny wpływ angielscy klasycyści: Robert Adam, George Hepplewhite oraz Thomas Sheraton. W Anglii podobnie jak we Francji ludzie mieli dość przepychu, jaki panował w epoce rokoka. Projekty Roberta Adama świadczyły o indywidualnym zrozumieniu stylu antycznego, jego szczególną cechą było dekorowanie sufitów ornamentyką pompejańską. Klasyczną prostolinijność wyrażano konsekwentniej niż w projektach francuskich projektantów. Robert Adam używał jasnych gatunków drewna i ozdabiał meble kolorowymi ozdobami. Artysta zachowywał przejrzysty kontur mebla z delikatną dekoracją snycerską. Oparcia w krzesłach oraz ławach miały kształt owalny lub okrągły z ażurową częścią środkową. Siedzenia zazwyczaj były miękkie lub plecione z wikliny, czasem wyplatano również oparcia. 

Fotel w stylu Królowej Wiktorii

Sofa Biedermeier

Po 1830 roku ponownie zaczęto wzbogacać zdobienia mebli. Pojawiały się rokokowe ozdoby, formy mebli zostały pozbawiane prostych form. Ponownie zaczęto wyginać elementy. Neorokoko przyniosło nową modę, która wyróżniała się przytulnością wnętrz, jak w Bidermeier, ale z dużo większą ilością detali, ozdób oraz jeszcze większą wygodą użytkowania. Neorokoko rozkwitło jako późny styl królewski. Styl ten pojawiał się nie tylko w pałacach, ale również w domach mieszczańskich. Po 1840 roku neorokoko wyparło już klasycystyczne formy. Moda ta nie była już przeznaczona dla bogatych mieszczan. Zaczęto stosować produkcję masową. Elementy stylu rokoko były odwzorowywane tak często i wiernie, że trudno było rozpoznać, czy mebel ten został wykonany w epoce Ludwika XV czy 100 lat później w Wiedniu. Meble z tych dwóch epok różniły się ogólnym wyrazem, detalami oraz elementami dekoracyjnymi. Pojawiła się moda na jedwabne tapety i kotary. Okna oraz drzwi zostawały ozdabiane ciemnymi draperiami, co dawało półmrok w mieszkaniach. Na ścianach pojawiały się kolorowe wzorzyste tapety

Fotel Empire

Kolejnym stylem był Biedermeier odznaczający się dobrą jakością wykonania oraz formą spełniającą oczekiwania potencjalnego użytkownika. Widzimy na jego przykładzie, jak przy użyciu niewielkich środków umiano wyrazić poprzez dekorację wnętrza swój styl życia. Biedermeier wzorował się na modzie panującej w Anglii ze względu na jej funkcjonalność oraz taniość. Był to pierwszy styl od stuleci przeznaczony dla mieszczan. W tym okresie formy konstrukcyjne mebli przypominały już te, które używamy do teraz. Materiałem, z którego najczęściej wykonywano meble w tej epoce, było drewno orzecha, mahoniu, czereśni,wiązu, topoli oraz dębu. Największe zmiany natomiast zaszły w konstrukcji szkieletowej -pojawił się nowy typ konstrukcji zwany stojakowym. Zaczęto stosować złącza dwu czopowe i czopowe z odsadzeniem, zwiększającą powierzchnię styku łączonych elementów, co dało lepszą wytrzymałość całej konstrukcji mebli szkieletowych.Stosowano wówczas drewno sosny a następnie ją okleinowano. Stosowane tkaniny były głównie kwieciste, wzorzysty katun lub pasiasty ryps.sporadycznie obijano również tkaninami gładkimi. Tapicerkę wykańczan ozdobnymi gwózdkami o porcelanowych łebkach. Czasami również siedzenia pokrywano plecionką wiklinową. Zaczęto zwracać uwagę na to, by meble do siedzenia odpowiadały kształtom ciała, co miało dawać wygodę siedzenia. Starano się również, by tapicerka była miększa niż dotychczas. Krzesła miały lekką konstrukcję, nogi oraz poręcze były lekko wygięte. 

Fotel styl Sheraton 

Dyrektoriat jest najkrótszym okresem przejściowym, którego meble wykazują ciekawe połączenie występujących równocześnie pokrewnych lub przeciwstawnych form stylowych. Okres dyrektoriatu był zapowiedzią nadchodzącego okresu Empire. Surowy rzymski charakter połączony z egipskimi dekoracjami: sfinksy, lwie łapy igłowy. W przypadku mebli do siedzenia, mocno inspirowano się formą klismos zaczerpniętą ze starożytnej Grecji. W okresie dyrektoriatu głównie wykorzystywane było drewno mahoniowe, ale zdarzało się, że wykonywano również meble z kutego żelaza i brązu. W rozkwicie tego stylu nogi krzeseł były natomiast gładkie, a górna ich część była kostką z motywem diamentowym [Smardzewski 2008]. Przeważnie obicie było gładkie lub z pasiastych płócien lnianych, zdarzały się też z jedwabiu lub skóry naturalnej. Klasycyzm monumentalny, inaczej Empire, to przede wszystkim poprawność formy,utrzymana symetria, kompozycja grecko-rzymska. Zapewnienie komfortu użytkownikow i nie pełni tutaj znaczącej roli (meble z tego okresu są ciężkie i masywne). Pojawiły się nowe rodzaje zdobień, podpory w kształcie sylwetki ludzkiej, zwierzęcej lub kombinowanej (np. postać kobiety wyłaniająca się z nogi lwa). W reprezentacyjnych fotelach klasycyzmu monumentalnego poręcze najczęściej były rzeźbami chimer ze skrzydłami, łabędzi lub słupkami z głową sfinksa. Forma krzesła klismos nadal nie została zmieniona. Meble skrzyniowe w tej epoce ustawiane były na krótkich nogach lub na masywnym cokole. Zdobieniami mebli była ornamentyka okuciowa z mosiądzu.Drewnem, z jakiego wytwarzano meble Empire, był mahoń lub drewno iglaste okleinowane mahoniem, wiązem, cisem czy klonem. Krawędzie boczne wykańczano zaś pilastrami. Natomiast zabieg ścięcia ostrych narożników, pozwalał na optyczne zmniejszenie mebla. Pojawiły się tkaniny imitujące motywy czerwono-czarnych waz etruskich. Warto wspomnieć także o reprezentacyjnych sofach tego okresu: rozpięte skrzydła łabędzi,siedziska pokryte jedwabiem czy haftowanymi gobelinami ze złotą lamówką podkreślały bogactwo i monumentalność. Łoża natomiast budowane były na podium, z okazałymi baldachimami, draperią garnirowaną złotem.

Krzesło hepplewhite

Sheraton był kolejnym wybitnym meblarzem ten epoki. Jego zasługą jest stworzenie szeregu praktycznych typów mebli które odpowiadały wymaganiom klientów.Meble te charakteryzowały się tym, że szokowały swoją prostotą. Robiły wrażenie nowoczesnych. Likwidowały linie krzywe, podkreślały czystą formę konstrukcyjną oraz budowe. Meble Sheraton były udoskonaleniem form jego poprzedników. Meble tapicerowane takie jak sofy były całe wyściełane, oparcia leżanek przypominały fotele. Łoża dalej są zabudowane na kształt baldachimu. Stosowany mdrewnem był machoń często z skromną jasną intarsją lub jasne drewno jak orzech atłasowy

Styl Adamów

Po okresie Adama przyszedł Hepplewhite. Był on uznawany za równie dobrego artystę swojej epoki. Meble te były traktowane za eleganckie oraz pełne wdzięku.Poszczególne formy były delikatniejsze i bardziej wygięte niż u Adama. Meble dosiedzenia miały delikatnie wygięte nogi, okrągłe lub czworokątne, zwężające się ku dołowi. Oparcia były wykonane z wygiętej kratownicy w formie owalnej tarczy lub serca,rzadko tapicerowane. Często spotykanym wzorem są przenikające się wzajemnie ostre owale, element środkowy w kształcie pióropusza lub trzy liście palmowe w owalnej ramie. Powstają nowe formy foteli typu berżera, sofy przypominają ławy zestawione z paru krzeseł. Dominowały tkaniny proste lub w pasy. Meble były wykonywane z mahoniu lub innego jasnego gatunku drewna. Często politurowane.

Rokoko francuskie,Ludwik XVI

Na rozwój wzornictwa meblowego w tej epoce mieli znaczny wpływ angielscy klasycyści: Robert Adam, George Hepplewhite oraz Thomas Sheraton.W Anglii podobnie jak we Francji ludzie mieli dość przepychu, jaki panował w epoce rokoka. Projekty Roberta Adama świadczyły o indywidualnym zrozumieniu stylu antycznego, jego szczególną cechą było dekorowanie sufitów ornamentyką pompejską.Klasyczną prostolinijność wyrażano konsekwentniej niż w projektach francuskich projektantów. Robert Adam używał jasnych gatunków drewna i ozdabiał meble kolorowymi ozdobami. Artysta zachowywał przejrzysty kontur mebla z delikatną dekoracją snycerską. Oparcia w krzesłach oraz ławach miały kształt owalny lub okrągły z ażurową częścią środkową. Siedzenia zazwyczaj były miękkie lub plecione z wikliny, czasem wyplatano również oparcia. 

Kształt nóg typowy na okresu klasycyzmu

Okres klasycyzmu obejmował czasy panowania Ludwika XV (częściowo), Ludwika  XVI (1774-1789), Wielką Rewolucję, Dyrektoriat i Konsulat (1789-1804) oraz rządu Napoleona I (1804-1814). W czasie panowania Ludwika XV rokoko zaczęto łączyć z formami stylu klasycystycznego. Ten przejściowy okres nazywano transition (niektórzy uważają go za odrębny styl). Za czasów Ludwika XVI klasycyzm znacznie się rozwinął. Meble, które powstawały w tym czasie, były proste oraz zwężały się ku dołowi. Elementy nóg przy siedziskach były wykańczane gzymsem, rozetą, kapitelem czy kostką diamentową (Rys.11). Dane zdobienie było zależne od okresu, w jakim powstał mebel. Dzięki takim zdobieniom rzemieślnicy mogli wykorzystywać lepsze sposoby łączeń, a mianowicie chodzi o powiększenie wymiarów czopów łączonych elementów. Złącza czopowe wzmacniano dodatkowo dwoma kołkami lub stosowano czopy z odsadzeniem,zwiększając w ten sposób sztywność złącza.W stylu Ludwika XVI charakterystyczna także była ornamentyka, motyw kwiatowy, wstęgi, liry, liście akantu, łuki kupidynów. Powierzchnie wykańczano techniką woskowania i polerowania, a w przypadku foteli reprezentacyjnych pozłacano lub posrebrzano powierzchnię.Wspomnianą wcześniej ornamentykę kwiatową czasami malowano lakierami pod kolor wnętrza lub na ich naturalne kolory, a wykańczanie powierzchni laką było mniej popularne niż w poprzedniej epoce. Technika intarsji była w tym czasie na bardzo wysokim poziomie, a dodatkowo wzbogacano ją grawerowaniem, przypalaniem i barwieniem.W przypadku mebli skrzyniowych głównie stosowano dąb. Do okleinowania używano 49 odmian drewna gatunków egzotycznych i 29 krajowych. Do najpopularniejszych należały: drewno mahoniowe, różane, palisandrowe, orzechowe,cytrynowe i satynowe, stosowano też drewno olszy, wiśni lub czereśni .W klasycyzmie nastąpiło znaczące uproszczenie form. Ograniczono także stosowanie tapicerki. W sztuce francuskiej pierwszy raz od okresu renesansu pojawiły się oparcia nietapicerowane. Do 1760 roku tapicerka miała łagodnie zaokrąglone boki, ze względu na panującą modę zaczęto formować krawędź na wyściółce, co dawało bardziej kanciastą formę mebla. Zamiast włosia końskiego w meblach prowincjonalnych zaczęto używać pakuły lniane lub trawę morską. Spotkano się również z nieuczciwością tapicerów, bo w meblach wysokiej jakości można było spotkać gorszą wyściółkę umieszczoną między włosiem końskim.  Meble pozbawiono obfitej bujności kształtów. Nieregularne krawędzie i ruchliwe ozdoby zastąpiono formami spokojnymi, a kontur stał się prostolinijny. Krzesła zaczęły charakteryzować się głównie nogami żłobkowatymi, a kształt oparć był formowany na medalion; szkielety pokrywano jasnymi barwami, złocono lub woskowano. Tapicerskie siedziska była pokrywanego belinami, haftami, adamaszkami, aksamitem, tkaninami jedwabnymi, bawełnianymi oraz płóciennymi (zdecydowanie przeważały jasne, gładkie, delikatne i drobne wzory roślinne). Wytwarzano włosienicę, wyplataną tkaninę, która powstała z połączenia włosiakońskiego z niebieskimi lnianymi nitkami. Wyprawiano skóry safianu, maroquinu.

Rokoko francuskie

W klasycyzmie wyszczególniono następujące cechy

• wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),
• inspiracje elementami dekoracyjnymi, strojów

      oraz architektury antyku statyka zamiast dynamizmu,

• oszczędność wyrazu,
• prostota (w przeciwieństwie do barokowej ekspresji),
• uwypuklenie cnót obywatelskich (w przeciwieństwie do rokokowej frywolności),
•  obraz idealistyczny,
• kształt ważniejszy niż barwa. 

Rokoko francuskie

W czasach rokoka meble tapicerowane stały się elementem sztuki użytkowej;fotele, kanapy, szezlongi, krzesła miały zaokrąglone formy, delikatne finezyjne tkaniny. Zamiast ciemnego drewna hebanu zaczęto stosować jasne okleiny egzotyczne:palisander, tuja, amarant lub całkowicie zasłaniano rysunek drewna farbą kryjącą, na której rysowano kwiaty. Ze względu na panującą modę na szerokie suknie wśród francuskich kobiet, zaczęto poszerzać znacznie siedziska foteli. Dokonywano tego poprzez zmianę miejsca mocowania podłokietników, które nie przedłużały już nóg przednich, tylko przesunięte były to tyłu i zamocowane do oskrzyń bocznych. Podłokietniki rozchylały się na zewnątrz, co zwiększało powierzchnię tapicerowanego siedziska. Zwykle była to poduszka zwana manchettes. Szkielet często był zdobiony malunkami lub złocony na podkładzie kredowo-klejowym. W rokoko meble do siedzenia nabrały nowych form,pojawiły się fotele typu berżera z tapicerowanymi podłokietnikami oraz oparciem z uszakami, dwuosobowe markizy, leżanki typu duchesse z tapicerowanymi oparciami, sofy, otomany, taborety, ławy oraz łoża.

Styl klasycyzmu narodził się w drugiej połowie XVIII wieku, a były to czasy bogatej architektury barokowej i rokokowej. Był to styl inspirowany czasami starożytnej Grecji oraz Rzymu. W 1748 roku odnaleziono ruiny Pompei, przez co wzrosło zainteresowanie kulturą starożytną wśród wyższych warstw społecznych. Ponownie zaczęto szukać prostoty, której nie mogło zaoferować rokoko ze swoim bogatym charakterem. Zaczęto wykorzystywać antyczne wzorce. Wzrosło zainteresowanie pracami naukowymi na temat antyku, architektury i ornamentyki. Architekturę starożytną postrzegano jako wzór umiaru i harmonii. Architekci tego stylu wzorowali się na budowlach antycznych. Celem było uzyskanie podstawowej figury geometrycznej -prostokąta lub koła, harmonijnie ukształtowanej bryły, symetrii oraz planu centralnego. W dekoracji użyto elementów kolumnady, ornamentyki (takiej samej jak w antyku). W budowlach użytku publicznego, kościołach czy kamienicach pojawiły się klasycystyczne portryki zwieńczone tymplanonem.

Fotel Regencja

W meblach tapicerowanych pojawia się nowa forma kanapy czyli szezlong. Główną rolę we wnętrzu odgrywa ciężki fotel, który ma rzeźbione nogi oraz poręcze. Oparcie oraz siedzenie jest miękkie, obite gobelinami o charakterystycznych wzorach.Łatwo dostrzec, że wnętrza zyskują na nowych meblach tapicerowanych, kanapach,sofach, fotelach krzesłach. Warstwy układu tapicerskiego układano z pasów konopnych, juty, włosia końskiego, puchu oraz trawy zamorskiej. Popularna staję się plecionka z trzciny. Pokrywane tkaninami są również parawany. Francuscy rzemieślnicy w okresie rokoka coraz bardziej dopracowywali nowe techniki zdobnicze. Meble malowano jasnymi powłokami malarskimi na gruncie kredowo klejowym lub pozłacano. Wynaleziono sposób na pokrywanie mebli imitacjami laki na czerwono oraz czarno, co było ogromnym przełomem oraz postępem w tych czasach. Zaczęto stawiać jednocześnie na estetykę wykonania oraz jakość użytkowania.

Barok francuski

Fotel do siedzenia był ciężki, o skośnie ustawionym oparciu, które sięgało często ponad głowę użytkownika. Tapicerka była tutaj nierozłącznym elementem fotela, dawała ona komfort oraz zapewniała wygodę użytkowania; świadczyła również o zamożności posiadającego mebel. Najczęściej wykonywana była z aksamitu, gobelinów, sukna lub ażurowej plecionki wiklinowej. Łoża zaś nakrywano baldachimem zdobionym wszelakiego rodzaju piórami oraz kwiatonami. Konstrukcje skrzyniowe natomiast w całości pokrywano tkaniną. W baroku angielskim przy łożach,fotelach i kanapach zaczęto dodatkowo stosować haftowane tkaniny, draperię oraz aksamity z bogatymi oblamówkami. Szczególnie wykorzystywanym gatunkiem drewna była dębina, która często była oklejana szlachetniejszym gatunkiem drewna, na przykład orzechem. Drewno pozłacano dla podkreślenia rangi i zamożności właściciela. Po okresie baroku nastał czas regencji. Gust tej epoki zapewniał większą intymność i wygodę. Zaczęto odczuwać potrzebę posiadania spokoju do pracy. Nowe formy społeczne odmieniły też zwyczaje, ludzie zaczęli przesiadywać w salonie przy stole. Meble zaczęły grać rolę bardziej umiarkowanych w swoim wyrazie. Zaczęto je wytwarzać z egzotycznych odmian drewna: orzecha, mahoniu, hebanu. 

Fotel Barok

Zgodnie z obecnie panującymi zasadami, sypialnia służyła również jako pokój audiencyjny. Gospodarze mieli w zwyczaju przyjmować tam gości. Przez to łoże stało się polem do popisu dla tapicerów oraz dekoratorów, wykonywali oni przeróżne draperie oraz dekoracje z tkanin. Łoże coraz to bardziej przybierało formy namiotu.

Wreszcie pojawił się model krzesła z elementem tapicerki, co oznaczało koniec ery niewygodnych krzeseł. Był to dostojny fotel do siedzenia, o konstrukcji słupkowej wspartej na 4 nogach. Oparcie oraz siedzenie było wykończone skórą naturalną. Z czasem pojawiały się coraz to wygodniejsze formy krzeseł, foteli i sof o konstrukcji skrzyniowej, rzeźbione oparcia, siedzenia wykańczane aksamitem, zdobione pasmanterią oraz frędzlami, lub jak wcześniej, skórą naturalną. Od baroku do klasycyzmu meble francuskie do siedzenia miały tapicerowane siedzisko i oparcie. Delikatny szkielet foteli w stylu Ludwika XIV i Ludwika XV został dodatkowo obciągnięty drogimi tkaninami, ozdobiony po bokach bogatymi frędzlami. Tapicerka zaczęła być stosowana częściej niż dotychczas, zaczęła obejmować całe powierzchnie mebli do siedzenia oraz leżenia, żeby zwiększyć komfort użytkowania. Do rozwoju przemysłu tkalniczego we Francji przyczynił się Ludwik XIV, który przekształcił małą firmę braci Gobelin na państwową manufakturę produkującą „Gobelins”, które szybko zasłynęły na całym świecie. Często dekorowano ściany gobelinami oraz jedwabiami. Każdy mebel tapicerowany otrzymywał materiał pokryciowy wykonany techniką gobelinową, indywidualnie dostosowany do rozmiarów siedziska i oparcia. Zgodnie z obecnie panującymi zasadami, sypialnia służyła również jako pokój audiencyjny. Gospodarze mieli w zwyczaju przyjmować tam gości. Przez to łoże stało się polem do popisu dla tapicerów oraz dekoratorów, wykonywali oni przeróżne draperie oraz dekoracje z tkanin. Łoże coraz to bardziej przybierało formy namiotu.

Renesans Włoski 

W czasie renesansu nastąpił przełom w kierunku twórczości artystycznej. Meble przestały być tylko przedmiotami powszechnego użytku, a zaczęły przekształcać się w dzieła sztuki użytkowej. Jak wiadomo z historii, styl renesansu opierał się na sztuce antyku, dlatego też meble z tej epoki były inspiracją ówczesnych rzemieślników.Ponownie zaczęto stosować techniki podobne do tych, którymi posługiwali się rzeźbiarze pracujący przy obróbce kamienia. Krzesła o konstrukcji krzyżakowej stały się powszechnie stosowane w tej epoce. Średniowiecze nie przyczyniło się do rozwoju rzemiosła meblowego, jeśli chodzi o różnorodność i wyszukany styl. Za to renesans dostarczył tego wielu przykładów. Własny charakter mebla był uwarunkowany rozumieniem sztuki przez zleceniodawcę. Meble w okresie renesansu wyrażały rangę społeczną. W tym okresie były zachowywane proporcje oraz czyste linie sylwetki, zgodnie z duchem epoki, w której kierowano się antycznymi wzorcami. Najczęściej stosowanymi motywami dekoracyjnymi były liście akantu, kandelabry, hermy oraz putta.  Jako kolebkę stylu renesansowego powszechnie uznano Włochy, gdzie najczęściej było wykorzystywane drewno orzecha, ze względu na swoją nietypowa strukturę. Dodatkowo było ono często barwione i wykańczane woskiem. W tym okresie wykorzystywano również dębinę oraz egzotyczne gatunki drewna,które ostatecznie miały imitować masywne pierwowzory włoskie, głównie weneckie.

Krzesła Gotyk

W okresie gotyku elementy tapicerki można zauważyć głównie w łożach o konstrukcji skrzyniowej z baldachimem. Trzy stronnie obudowane ściankami o konstrukcji ramowo-płycinowej o nazwie łoża- alkowe oraz łoża typu curtines osłonięte kurtyną z czterech stron; miały one często skrzynię przeznaczoną do chowania pościeli oraz zasłon. Meble do siedzenia ze zwykłych prymitywnych form nabierały coraz to bardziej wykwintnych kształtów. Ławy oraz skrzynie ciągle jeszcze nie były odsuwalne od ściany.Przez długi czas były wbudowane w boazerię. Służyły do siedzenia oraz leżenia. Z czasem pojawiły się swobodniejsze formy krzeseł. Krzesło o konstrukcji skrzyniowej pełniło funkcję reprezentacyjną. W dolnej części mebla był korpus, zwarte ściany boczne z ramy i płyciny oraz wysokie oparcia. Tapicerka pojawiała się w formie nakładanej poduchy na siedzisko. Częstym elementem dekoracyjnym był barwny jedwab, którym pokrywano krzesła, stoły i łoża. Gatunek drewna, z jakiego były wykonane meble, zależał od dostępności materiału oraz regionu. Meble wytwarzane w północnej części Europy zostały wykonywane z drewna dębowego, natomiast na południu oraz wschodzie przeważnie drewna jodłowego i świerkowego.

Klismos

Mebel ten charakteryzował minimalizm – minimum elementów formalnych bez użycia ozdób. Klismos stanowi punkt szczytowy techniki i artyzmu greckiego meblarstwa. Było użytkowane jeszcze przez cały okres starożytności, a nawet przez kolejne 2 tysiące lat. Nie wiadomo, czy to krzesło było tapicerowane, gdyż znamy je jedynie ze stelli grobowych bez uwidocznionych części siedziska. Tapicerowany mógł być fotel thronos, reprezentowany przez ciężkie krzesło z oparciem, przeznaczone dla mężczyzn, mające insygnia świadczące o posiadanej władzy i pozycji rodzinnej lub społecznej. Charakteryzował się wysokim oparciem oraz dekoracją w kształcie kwiatu lotosu, wachlarza oraz głów baranów, łabędzi lub lwów.  Najczęściej wykorzystywanymi gatunkami drewna przez starożytnych Greków do tworzenia tych zacnych siedzisk były: klon, buk, cedr, oliwka,plama, orzech i heban.Rodzaj krzesła sella curulis był przeznaczony dla ważnych osobistości w miejscach publicznych, natomiast sella imperatoris zarezerwowane było dla cesarza. Rzymianie, biorąc przykład z greckiego klismos, stworzyli typ cathedra. Krzesło to różniło się tym, że było bardziej masywne i przeznaczone dla ludzi dostojnych, natomiast krzesło thronos zostało zastąpione solium. Stały one głównie w świątyniach, łaźniach lub tablinum. Często wykonane były z marmuru i posiadały płaskorzeźby i nogi w kształcie łap zwierząt. Gatunkami drewna wykorzystywanymi przed Rzymian były: cedr, tuja, oliwka,jesion oraz klon, natomiast do intarsji stosowano bukszpan, drewno palmowe, platan oraz heban. Rzymianie również wyplatali łoża taśmami na wzór szachownicy; dlatego były to meble o lekkiej konstrukcji, umożliwiającej ewentualne przeniesienie. Łoża zamożnych Rzymian wyściełano materacami wypełnionymi wełną i gęsim lub łabędzim puchem.Podobnie jak Egipcjanie zaczęli wyplatać meble trzciną . Element tapicerski posiadały tylko krzesła kurulne przeznaczone dla osób posiadających władzę. Była to konstrukcja w postaci taboretu składanego nożycowo bez oparcia i o nogach wygiętych, skrzyżowanych z nałożoną na deskę siedziska poduchą. W okresie romańskim techniki prac ciesielskich sprowadzały się do prostych form. Skromne zdobnictwo ograniczało się do polichromii oraz malowideł na podkładzie kredowym. W przeciwieństwie do foteli z okresu starożytności, te z średniowiecza miały często prostokątne, trójnożne konstrukcje i trójkątne płyty siedziska, ponadto były przewymiarowane oraz masywne, o dość prymitywnej konstrukcji. Źródła nie dostarczają zbyt wielu informacji o meblach tapicerowanych. Według Kaesz’a na północy Europy dopiero w XV wieku pojawiły się tekstylia flandryjskie i burgundzkie, z których wytwarzano poduszki w jasnych kolorach. Meble były pokrywane farbami o jaskrawych kolorach, czasami tylko po to, żeby zakryć niedoskonałości. Szkielet drewniany obciągano lnem, nakładano warstwę gipsu oraz pokrywano to w różnych miejscach tablicowym malarstwem figuralnym.  Do wyrobu mebli na północy Europy używano głównie drewna dębowego, natomiast na południu drewna iglastego, głównie świerka. Drewno dębowe umożliwiało wykonywanie głębokich rzeźb, w miękkim drewnie iglastym rzeźba była płaska, zdobiona malowidłami i polichromią. Łoża wykonywano przeważnie z metalu z podwyższonym wezgłowiem oraz baldachimem. W północnych meblach można było zaobserwować dekorację snycerską w kształcie smoków oraz wici roślinnej. Meble te miały ciężka formę za sprawą toczonych nóg oraz prostego oparcia, nie posiadały żadnych części tapicerowanych i były niewygodne.

 Starożytni Grecy dostosowali łoża do swoich potrzeb. Były one znacznie wyższe niż te egipskie, ponieważ częściej ucztowano przy zastawionych stołach w pozycji półleżącej. Łoże o wygiętym podgłówku, składające się z drewnianego szkieletu ze skrzyżowanymi skórzanymi rzemieniami oraz materaca wypełnionego wełną lub pierzem przyjęło nazwę kline . Grecy opanowali sztukę gięcia i toczenia drewna, klejenia, okleinowania oraz wykończenia powierzchni politurami. Znali połączenia czopowe, kołkowe, jaskółczy ogon oraz konstrukcje ramowe. Niestety nic więcej nie wiadomo o części tapicerowanej w greckich meblach do siedzenia. Jedną z istotniejszych form w starożytnej Grecji przybrało krzesło klimos .Kształtem przypominało sierp. W tej formie tylne nogi zostały pociągnięte ku górze w linii podtrzymującej oparcie. Krzesło to po raz pierwszy świadomie zostało wykonane w aspekcie artystycznym połączonym wraz z funkcjonalnością mebla.

Historia mebli tapicerowanych jest tematem szeroko pojętym. Od zarania dziejów człowiek kierował się potrzebą ułatwienia sobie życia. W sposób naturalny stosował rozmaite, stworzone przez naturę obiekty które ułatwiały mu życie codzienne….

Artykuł ten będzie wyczerpujący ale dla pasjonatów na pewno ciekawy.

Zapraszam do lektury.

Historia zaawansowanego konstrukcyjnie meblarstwa zaczyna się od powstawania pierwszych starożytnych cywilizacji w dorzeczach Tygrysu i Eufratu oraz Nilu, czyli odpojawiającej się w Mezopotamii sztuki Sumeryjskiej od IV tysiąclecia p.n.e oraz sztuki Egiptu. Niestety do naszych czasów meble sumeryjskie nie zachowały się, a znamy je z tylko wyobrażeń na plakietach brązowych i pieczęciach cylindrycznych. Miały one prostą konstrukcję, prawdopodobnie wykonaną z drewna cedrowego, z wierzchu przysłoniętą okładzinami. .Przykładem zachowanych egipskich mebli są te do siedzenia z czwartej dynastii (2600r. p.n.e.) w grobowcu królowej Hetepheres. Miały one niezwykle dużą rozbieżność konstrukcyjną. Egipcjanie używali krzeseł o kubicznym kształcie na prostych lub składanych nogach w kształcie litery X, pojawiły się również fotele z wklęsłymi poręczamii drewnianymi lub papirusowymi podnóżkami. Warto nadmienić, że nogi foteli zakończone były płozami lub kostkami, co umożliwiało postawienie mebla na piasku. Do spania służyły słomiane maty lub łoża o drewnianych konstrukcjach, do których były doplatane siatki z taśm lub skórzanych pasów. Krzesła, narożniki, łoża miały nogi w kształcie zwierzęcych łap (lwa czy byka), zwróconych do przodu i równolegle do siebie.Konstrukcja mebli egipskich była dość prosta: krzyżakowa, bezoskrzyniowa luboskrzyniowa, a połączenia wykonane z rzemieni lub prymitywnych czopów. Dla ukrycia lichości materiału i podniesienia dekoracyjności pokrywano je okładzinami lub powłokami malarskimi na gruncie. Ze względu na brak licznych gatunków drewna, Egipcjanie przetwarzali głównie drewno eksportowane, tj. drewno sykomorowe, oliwne, cedrowe, cisu oraz hebanu i akacji nilowej. Pierwszym zaobserwowanym w historii fotelem z elementem tapicerki był tron Tutenchamona, który miał poduszkę na siedzisku. Od tego momentu można było podzielić krzesła na dwie grupy, twarde, które były wyplatane oraz miękkie, które posiadały poduszkę na siedzisku. Tkaniny często przedstawiały sceny rytualne.

Historia mebli tapicerowanych

Mebel ten charakteryzował minimalizm – minimum elementów formalnych bez użycia ozdób. Klismos stanowi punkt szczytowy techniki i artyzmu greckiego meblarstwa. Było użytkowane jeszcze przez cały okres starożytności, a nawet przez kolejne 2 tysiące lat. Nie wiadomo, czy to krzesło było tapicerowane, gdyż znamy je jedynie ze stelli grobowych bez uwidocznionych części siedziska. Tapicerowany mógł być fotel thronos, reprezentowany przez ciężkie krzesło z oparciem, przeznaczone dla mężczyzn mające insygnia świadczące o posiadanej władzy i pozycji rodzinnej lub społecznej. Charakteryzował się wysokim oparciem oraz dekoracją w kształcie kwiatu lotosu, wachlarza oraz głów baranów, łabędzi lub lwów. Najczęściej wykorzystywanymi gatunkami drewna przez starożytnych Greków do tworzenia tych zacnych siedzisk były: klon, buk, cedr, oliwka, plama, orzech i heban. Rodzaj krzesła sella curulis był przeznaczony dla ważnych osobistości w miejscach publicznych, natomiast sella imperatoris  zarezerwowane było dla cesarza. Rzymianie, biorąc przykład z greckiego klismos, stworzyli typ cathedral. Krzesło to różniło się tym, że było bardziej masywne i przeznaczone dla ludzi dostojnych, natomiast krzesło thronos zostało zastąpione solium. Stały one głównie w świątyniach, łaźniach lub tablinum. Często wykonane były z marmuru i posiadały płaskorzeźby i nogi w kształcie łap zwierząt. Gatunkami drewna wykorzystywanymi przez Rzymian były: cedr, tuja, oliwka, jesion oraz klon, natomiast do intarsji stosowano bukszpan, drewno palmowe, platan oraz heban. Rzymianie również wyplatali łoża taśmami na wzór szachownicy; dlatego były to meble o lekkiej konstrukcji umożliwiającej ewentualne przeniesienie. Łoża zamożnych Rzymian wyściełane były materacami wypełnionymi wełną i gęsim lub łabędzim puchem. Podobnie jak Egipcjanie zaczęli wyplatać meble trzciną. Element tapicerski posiadały tylko krzesła kurulne przeznaczone dla osób posiadających władzę. Była to konstrukcja w postaci taboretu składanego nożycowo bez oparcia i o nogach wygiętych, skrzyżowanych z nałożoną na deskę siedziska poduchą. W okresie romańskim techniki prac ciesielskich sprowadzały się do prostych form. Skromne zdobnictwo ograniczało się do polichromii oraz malowideł na podkładzie kredowym. W przeciwieństwie do foteli z okresu starożytności, te ze średniowiecza miały często prostokątne, trójnożne konstrukcje i trójkątne płyty siedziska, ponadto były przewymiarowane oraz masywne, o dość prymitywnej konstrukcji. Źródła nie dostarczają zbyt wielu informacji o meblach tapicerowanych. Według Kaesz’a na północy Europy dopiero w XV wieku pojawiły się tekstylia flandryjskie i burgundzkie, z których wytwarzano poduszki w jasnych kolorach. Meble były pokrywane farbami o jaskrawych kolorach, czasami tylko po to, żeby zakryć niedoskonałości. Szkielet drewniany obciągano lnem, nakładano warstwę gipsu oraz pokrywano to w różnych miejscach tablicowym malarstwem figuralnym. Do wyrobu mebli na północy Europy używano głównie drewna dębowego, natomiast na południu drewna iglastego, głównie świerka. Drewno dębowe umożliwiało wykonywanie głębokich rzeźb, w miękkim drewnie iglastym rzeźba była płaska, zdobiona malowidłami i polichromią. Łoża wykonywano przeważnie z metalu z podwyższonym wezgłowiem oraz baldachimem. W północnych meblach można było zaobserwować dekorację snycerską w kształcie smoków oraz wici roślinnej. Meble te miały ciężką formę za sprawą toczonych nóg oraz prostego oparcia, nie posiadały żadnych części tapicerowanych i były niewygodne.

 W klasycyzmie wyszczególniono następujące cechy:

• wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),

• inspiracje elementami dekoracyjnymi, strojów oraz architektury antyku statyka zamiast dynamizmu,

• oszczędność wyrazu,

• prostota (w przeciwieństwie do barokowej ekspresji),

• uwypuklenie cnót obywatelskich (w przeciwieństwie do rokokowej frywolności),

•  obraz idealistyczny,

• kształt ważniejszy niż barwa. 

Okres klasycyzmu obejmował czasy panowania Ludwika XV (częściowo), Ludwika  XVI (1774-1789), Wielką Rewolucję, Dyrektoriat i Konsulat (1789-1804) oraz rządu Napoleona I (1804-1814). W czasie panowania Ludwika XV rokoko zaczęto łączyć z formami stylu klasycystycznego. Ten przejściowy okres nazywano transition (niektórzy uważają go za odrębny styl). Za czasów Ludwika XVI klasycyzm znacznie się rozwinął. Meble, które powstawały w tym czasie, były proste oraz zwężały się ku dołowi. Elementy nóg przy siedziskach były wykańczane gzymsem, rozetą, kapitelem czy kostką diamentową (Rys.11). Dane zdobienie było zależne od okresu, w jakim powstał mebel. Dzięki takim zdobieniom rzemieślnicy mogli wykorzystywać lepsze sposoby łączeń, a mianowicie chodzi o powiększenie wymiarów czopów łączonych elementów. Złącza czopowe wzmacniano dodatkowo dwoma kołkami lub stosowano czopy z odsadzeniem, zwiększając w ten sposób sztywność złącza. W stylu Ludwika XVI charakterystyczna także była ornamentyka, motyw kwiatowy, wstęgi, liry, liście akantu, łuki kupidynów. Powierzchnie wykańczano techniką woskowania i polerowania, a w przypadku foteli reprezentacyjnych pozłacano lub posrebrzano powierzchnię. Wspomnianą wcześniej ornamentykę kwiatową czasami malowano lakierami pod kolor wnętrza lub w ich naturalnych kolorach, a wykańczanie powierzchni laką było mniej popularne niż w poprzedniej epoce. Technika intarsji była w tym czasie na bardzo wysokim poziomie, a dodatkowo wzbogacano ją grawerowaniem, przypalaniem i barwieniem. W przypadku mebli skrzyniowych głównie stosowano dąb. Do okleinowania używano 49 odmian drewna gatunków egzotycznych i 29 krajowych. Do najpopularniejszych należały: drewno mahoniowe, różane, palisandrowe, orzechowe, cytrynowe i satynowe, stosowano też drewno olszy, wiśni lub czereśni. W klasycyzmie nastąpiło znaczące uproszczenie form. Ograniczono także stosowanie tapicerki. W sztuce francuskiej pierwszy raz od okresu renesansu pojawiły się oparcia nietapicerowane. Do 1760 roku tapicerka miała łagodnie zaokrąglone boki, ze względu na panującą modę zaczęto formować krawędź na wyściółce, co dawało bardziej kanciastą formę mebla. Zamiast włosia końskiego w meblach prowincjonalnych zaczęto używać pakuły lniane lub trawę morską. Spotkano się również z nieuczciwością tapicerów, bo w meblach wysokiej jakości można było spotkać gorszą wyściółkę umieszczoną między włosiem końskim.  Meble pozbawiono obfitej bujności kształtów. Nieregularne krawędzie i ruchliwe ozdoby zastąpiono formami spokojnymi, a kontur stał się prostolinijny. Krzesła zaczęły charakteryzować się głównie nogami żłobkowatymi, a kształt oparć był formowany na medalion; szkielety pokrywano jasnymi barwami, złocono lub woskowano. Tapicerskie siedziska były pokrywane belinami, haftami, adamaszkami, aksamitem, tkaninami jedwabnymi, bawełnianymi oraz płóciennymi (zdecydowanie przeważały jasne, gładkie, delikatne i drobne wzory roślinne). Wytwarzano włosienicę, wyplataną tkaninę, która powstała z połączenia włosia końskiego z niebieskimi lnianymi nitkami. Wyprawiano skóry safianu, maroquinu.

Styl klasycyzmu narodził się w drugiej połowie XVIII wieku, a były to czasy bogatej architektury barokowej i rokokowej. Był to styl inspirowany czasami starożytnej Grecji oraz Rzymu. W 1748 roku odnaleziono ruiny Pompei, przez co wzrosło zainteresowanie kulturą starożytną wśród wyższych warstw społecznych. Ponownie zaczęto szukać prostoty, której nie mogło zaoferować rokoko ze swoim bogatym charakterem. Zaczęto wykorzystywać antyczne wzorce. Wzrosło zainteresowanie pracami naukowymi na temat antyku, architektury i ornamentyki. Architekturę starożytną postrzegano jako wzór umiaru i harmonii. Architekci tego stylu wzorowali się na budowlach antycznych. Celem było uzyskanie podstawowej figury geometrycznej -prostokąta lub koła, harmonijnie ukształtowanej bryły, symetrii oraz planu centralnego. W dekoracji użyto elementów kolumnady, ornamentyki (takiej samej jak w antyku). W budowlach użytku publicznego, kościołach czy kamienicach pojawiły się klasycystyczne portyki zwieńczone tympanonem.

W czasach rokoka meble tapicerowane stały się elementem sztuki użytkowej; fotele, kanapy, szezlongi, krzesła miały zaokrąglone formy, delikatne finezyjne tkaniny. Zamiast ciemnego drewna hebanu zaczęto stosować jasne okleiny egzotyczne: palisander, tuja, amarant lub całkowicie zasłaniano rysunek drewna farbą kryjącą, na której rysowano kwiaty. Ze względu na panującą modę na szerokie suknie wśród francuskich kobiet, zaczęto poszerzać znacznie siedziska foteli. Dokonywano tego poprzez zmianę miejsca mocowania podłokietników, które nie przedłużały już nóg przednich, tylko przesunięte były to tyłu i zamocowane do skrzyń bocznych. Podłokietniki rozchylały się na zewnątrz, co zwiększało powierzchnię tapicerowanego siedziska. Zwykle była to poduszka zwana manchettes. Szkielet często był zdobiony malunkami lub złocony na podkładzie kredowo-klejowym. W rokoko meble do siedzenia nabrały nowych form, pojawiły się fotele typu berżera z tapicerowanymi podłokietnikami i oparciem z uszakami, dwuosobowe markizy, leżanki typu duchesse z tapicerowanymi oparciami, sofy, otomany, taborety, ławy oraz łoża.

W meblach tapicerowanych pojawia się nowa forma kanapy, czyli szezlong. Główną rolę we wnętrzu odgrywa ciężki fotel, który ma rzeźbione nogi oraz poręcze. Oparcie oraz siedzenie jest miękkie, obite gobelinami o charakterystycznych wzorach. Łatwo dostrzec, że wnętrza zyskują na nowych meblach tapicerowanych, kanapach, sofach, fotelach krzesłach. Warstwy układu tapicerskiego układano z pasów konopnych, juty, włosia końskiego, puchu oraz trawy zamorskiej. Popularna staje się plecionka z trzciny. Pokrywane tkaninami są również parawany. Francuscy rzemieślnicy w okresie rokoka coraz bardziej dopracowywali nowe techniki zdobnicze. Meble malowano jasnymi powłokami malarskimi na gruncie kredowo klejowym lub pozłacano. Wynaleziono sposób na pokrywanie mebli imitacją laki na czerwono oraz czarno, co było ogromnym przełomem oraz postępem w tych czasach. Zaczęto stawiać jednocześnie na estetykę wykonania oraz jakość użytkowania.

Fotel do siedzenia był ciężki, o skośnie ustawionym oparciu, które sięgało często ponad głowę użytkownika. Tapicerka była tutaj nierozłącznym elementem fotela, dawała ona komfort oraz zapewniała wygodę użytkowania; świadczyła również o zamożności posiadającego mebel. Najczęściej wykonywana była z aksamitu, gobelinów, sukna lub ażurowej plecionki wiklinowej. Łoża zaś nakrywano baldachimem zdobionym wszelakiego rodzaju piórami oraz kwiatonami. Konstrukcje skrzyniowe natomiast w całości pokrywano tkaniną. W baroku angielskim przy łożach, fotelach i kanapach zaczęto dodatkowo stosować haftowane tkaniny, draperię oraz aksamity z bogatymi oblamówkami. Szczególnie wykorzystywanym gatunkiem drewna była dębina, która często była oklejana szlachetniejszym gatunkiem drewna, na przykład orzechem. Drewno pozłacano dla podkreślenia rangi i zamożności właściciela. Po okresie baroku nastał czas regencji. Gust tej epoki zapewniał większą intymność i wygodę. Zaczęto odczuwać potrzebę posiadania spokoju do pracy. Nowe formy społeczne odmieniły też zwyczaje, ludzie zaczęli przesiadywać w salonie przy stole. Meble zaczęły grać rolę bardziej umiarkowanych w swoim wyrazie. Zaczęto je wytwarzać z egzotycznych odmian drewna: orzecha, mahoniu, hebanu.

Zgodnie z obecnie panującymi zasadami, sypialnia służyła również jako pokój audiencyjny. Gospodarze mieli w zwyczaju przyjmować tam gości. Przez to łoże stało się polem do popisu dla tapicerów oraz dekoratorów, wykonywali oni przeróżne draperie oraz dekoracje z tkanin. Łoże coraz to bardziej przybierało formy namiotu.

Wreszcie pojawił się model krzesła z elementem tapicerki, co oznaczało koniec ery niewygodnych krzeseł. Był to dostojny fotel do siedzenia o konstrukcji słupkowej wspartej na 4 nogach. Oparcie oraz siedzenie było wykończone skórą naturalną. Z czasem pojawiały się coraz to wygodniejsze formy krzeseł, foteli i sof o konstrukcji skrzyniowej, rzeźbione oparcia, siedzenia wykańczane aksamitem, zdobione pasmanterią oraz frędzlami, lub jak wcześniej, skórą naturalną. Od baroku do klasycyzmu meble francuskie do siedzenia miały tapicerowane siedzisko i oparcie. Delikatny szkielet foteli w stylu Ludwika XIV i Ludwika XV został dodatkowo obciągnięty drogimi tkaninami, ozdobiony po bokach bogatymi frędzlami. Tapicerka zaczęła być stosowana częściej niż dotychczas, zaczęła obejmować całe powierzchnie mebli do siedzenia oraz leżenia, żeby zwiększyć komfort użytkowania. Do rozwoju przemysłu tkalniczego we Francji przyczynił się Ludwik XIV, który przekształcił małą firmę braci Gobelin na państwową manufakturę produkującą „Gobelins”, które szybko zasłynęły na całym świecie. Często dekorowano ściany gobelinami oraz jedwabiami. Każdy mebel tapicerowany otrzymywał materiał pokryciowy wykonany techniką gobelinową, indywidualnie dostosowany do rozmiarów siedziska i oparcia. Zgodnie z obecnie panującymi zasadami, sypialnia służyła również jako pokój audiencyjny. Gospodarze mieli w zwyczaju przyjmować tam gości. Przez to łoże stało się polem do popisu dla tapicerów oraz dekoratorów, wykonywali oni przeróżne draperie oraz dekoracje z tkanin. Łoże coraz to bardziej przybierało formy namiotu.

W czasie renesansu nastąpił przełom w kierunku twórczości artystycznej. Meble przestały być tylko przedmiotami powszechnego użytku, a zaczęły przekształcać się w dzieła sztuki użytkowej. Jak wiadomo z historii, styl renesansu opierał się na sztuce antyku, dlatego też meble z tej epoki były inspiracją ówczesnych rzemieślników. Ponownie zaczęto stosować techniki podobne do tych, którymi posługiwali się rzeźbiarze pracujący przy obróbce kamienia. Krzesła o konstrukcji krzyżakowej stały się powszechnie stosowane w tej epoce. Średniowiecze nie przyczyniło się do rozwoju rzemiosła meblowego, jeśli chodzi o różnorodność i wyszukany styl. Za to renesans dostarczył tego wielu przykładów. Własny charakter mebla był uwarunkowany rozumieniem sztuki przez zleceniodawcę. Meble w okresie renesansu wyrażały rangę społeczną. W tym okresie były zachowywane proporcje oraz czyste linie sylwetki, zgodnie z duchem epoki, w której kierowano się antycznymi wzorcami. Najczęściej stosowanymi motywami dekoracyjnymi były liście akantu, kandelabry, hermy oraz putta.  Jako kolebkę stylu renesansowego powszechnie uznano Włochy, gdzie najczęściej było wykorzystywane drewno orzecha, ze względu na swoją nietypową strukturę. Dodatkowo było ono często barwione i wykańczane woskiem. W tym okresie wykorzystywano również dębinę oraz egzotyczne gatunki drewna, które ostatecznie miały imitować masywne pierwowzory włoskie, głównie weneckie.

W okresie gotyku elementy tapicerki można zauważyć głównie w łożach o konstrukcji skrzyniowej z baldachimem. Trzystronnie obudowane ściankami o konstrukcji ramowo-płycinowej o nazwie łoża alkowe oraz łoża typu curtines osłonięte kurtyną z czterech stron; miały one często skrzynię przeznaczoną do chowania pościeli oraz zasłon. Meble do siedzenia ze zwykłych prymitywnych form nabierały coraz to bardziej wykwintnych kształtów. Ławy oraz skrzynie ciągle jeszcze nie były odsuwalne od ściany. Przez długi czas były wbudowane w boazerię. Służyły do siedzenia oraz leżenia. Z czasem pojawiły się swobodniejsze formy krzeseł. Krzesło o konstrukcji skrzyniowej pełniło funkcję reprezentacyjną. W dolnej części mebla był korpus, zwarte ściany boczne z ramy i płyciny oraz wysokie oparcia. Tapicerka pojawiała się w formie nakładanej poduchy na siedzisko. Częstym elementem dekoracyjnym był barwny jedwab, którym pokrywano krzesła, stoły i łoża. Gatunek drewna, z jakiego były wykonane meble, zależał od dostępności materiału oraz regionu. Meble wytwarzane w północnej części Europy zostały wykonywane z drewna dębowego, natomiast na południu oraz wschodzie przeważnie drewna jodłowego i świerkowego.

Starożytni Grecy dostosowali łoża do swoich potrzeb. Były one znacznie wyższe niż te egipskie, ponieważ częściej ucztowano przy zastawionych stołach w pozycji półleżącej. Łoże o wygiętym podgłówku składające się z drewnianego szkieletu ze skrzyżowanymi skórzanymi rzemieniami oraz materaca wypełnionego wełną lub pierzem przyjęło nazwę kline. Grecy opanowali sztukę gięcia i toczenia drewna, klejenia, okleinowania oraz wykończenia powierzchni politurami. Znali połączenia czopowe, kołkowe, jaskółczy ogon oraz konstrukcje ramowe. Niestety nic więcej nie wiadomo o części tapicerowanej w greckich meblach do siedzenia. Jedną z istotniejszych form w starożytnej Grecji przybrało krzesło klimos. Kształtem przypominało sierp. W tej formie tylne nogi zostały pociągnięte ku górze w linii podtrzymującej oparcie. Krzesło to po raz pierwszy świadomie zostało wykonane w aspekcie artystycznym połączonym wraz z funkcjonalnością mebla.

Historia mebli tapicerowanych

Historia mebli tapicerowanych jest tematem szeroko pojętym. Od zarania dziejów człowiek kierował się potrzebą ułatwienia sobie życia. W sposób naturalny stosował rozmaite, stworzone przez naturę obiekty, które ułatwiały mu życie codzienne…

Artykuł ten będzie wyczerpujący, ale dla pasjonatów na pewno ciekawy.

Zapraszam do lektury.

Historia zaawansowanego konstrukcyjnie meblarstwa zaczyna się od powstawania pierwszych starożytnych cywilizacji w dorzeczach Tygrysu i Eufratu oraz Nilu, czyli od pojawiającej się w Mezopotamii sztuki Sumeryjskiej od IV tysiąclecia p.n.e oraz sztuki Egiptu. Niestety do naszych czasów meble sumeryjskie nie zachowały się, a znamy je z tylko wyobrażeń na plakietach brązowych i pieczęciach cylindrycznych. Miały one prostą konstrukcję, prawdopodobnie wykonaną z drewna cedrowego, z wierzchu przysłoniętą okładzinami. Przykładem zachowanych egipskich mebli są te do siedzenia z czwartej dynastii (2600 r. p.n.e.) w grobowcu królowej Hetepheres. Miały one niezwykle dużą rozbieżność konstrukcyjną. Egipcjanie używali krzeseł o kubicznym kształcie na prostych lub składanych nogach w kształcie litery X, pojawiły się również fotele z wklęsłymi poręczami drewnianymi lub papirusowymi podnóżkami. Warto nadmienić, że nogi foteli zakończone były płozami lub kostkami, co umożliwiało postawienie mebla na piasku. Do spania służyły słomiane maty lub łoża o drewnianych konstrukcjach, do których były doplatane siatki z taśm lub skórzanych pasów.

Krzesła, narożniki, łoża miały nogi w kształcie zwierzęcych łap (lwa czy byka), zwróconych do przodu i równolegle do siebie. Konstrukcja mebli egipskich była dość prosta: krzyżakowa, bezo skrzyniowa, lubo skrzyniowa, a połączenia wykonane z rzemieni lub prymitywnych czopów. Dla ukrycia lichości materiału i podniesienia dekoracyjności pokrywano je okładzinami lub powłokami malarskimi na gruncie. Ze względu na brak licznych gatunków drewna, Egipcjanie przetwarzali głównie drewno eksportowane, tj. drewno sykomorowe, oliwne, cedrowe, cisu oraz hebanu i akacji nilowej. Pierwszym zaobserwowanym w historii fotelem z elementem tapicerki był tron Tutenchamona, który miał poduszkę na siedzisku. Od tego momentu można było podzielić krzesła na dwie grupy, twarde, które były wyplatane oraz miękkie, które posiadały poduszkę na siedzisku. Tkaniny często przedstawiały sceny rytualne.

Copyright © 2023 Tapicer'ka

Obserwuj Tapicer’kę na Facebooku i Instagramie i bądź na bieżąco z najnowszymi projektami.